امیر بهرام خان باران زهی با لقب «شاه جهان» مردی برای همه فصول و ستاره ای بی بدیل در آسمان بلوچستان و یعقوب لیث صفاری قرن ۲۰ میلادی بود.
در دوره شکلگیری اعتراضات مشروطه در تهران و سربرآوردن قیامها از مناطق مختلف ایران آن دوره، ستاره اقبال بهرام خان بارکزهی در حال طلوع بود. در آن دوره باران زهی ها حاکم سراوان و بهرام خان ساکن در سرباز بود که با اهداف ملی گرایانه حوزه نفوذ خود را به مناطق مختلف بلوچستان گسترش داد و سه دفعه با رشادت بسیار ارتش انگلیسها وایراینها (قاجاریه) را شکست داد، از این رو به شاه بلوچستان شهرت یافت و برای خود لقب «شاه جهان» بر گزید.
داستان از آنجا شروع شد که در سال 1901 میلادی در بلوچستان شرقی زیر سلطه انگلیس قیامی بر علیه انگلیسی ها توسط سرداران بلوچ شروع شده بود و امیر بهرام خان آزادیخواه نیز به آنها علیه انگلیسی ها کمک کرد، البته پیش از آن نیز حملاتی توسط یاران بهرام خان به نیروهای انگلیسی شده بود و این مساله نیز مزید بر علت بود.
این موضوع باعث یورش سنگین انگلیسی ها به ارتش بلوچها شد و در نهایت موجب عقب نشینی شخصیتهایی چون محمد عمر خان نوشیروانی به بلوچستان غربی و نزد بهرام خان حاکم سراوان شد. بهرام خان که خود دستی در جنگ داشت به او پناه علنی داد و در خواست انگلیسی ها برای تحویل دادن او را رد کرد. انگلیسی ها که از حمایت بهرام خان ازقیام بلوچستان شرقی مطلع بودند و از حملات سابقشانبه نیروهای انگلیسی مطلع بودند و پناه گرفتن محمد عمرخان را خطری برای خود می دیدند برای از بین بردن بهرام خان وارد جنگ با وی شدند.
برای این منظور انگلیسی ها با قاجاریه توافق کردند که مشترکا به بهرام خان یورش ببرند، تا همزمان درسی برای دیگر سرداران بلوچ هم باشد و خطر قیام را خنثی کرده و فردی نزدیک به قاجاریه و انگلیس در این منطقه تعیین کنند. نهایتا نیروی نظامی مشترک بریتانیا و ایران قاجار به امیر بهرام خان یورش برده و او را در قرارگاه خود دزک تحت محاصره نظامی در آوردند. با این وجود، نیروی نظامی مشترک بریتانیا و ایران علیرغم داشتن امکانات بیشتر و با وجود تلاش بسیار موفق به شکست بهرام خان نشدند و پس از محاصره طولانی و مذاکرات در نتیجه مجبور به پذیرش شکست شده و از منطقه خارج شدند. Quetta: M/S(
Nisa Traders, 1979), 3: 254-62.
این واقعه باعث شهرت زیادی برای بهرام خان شد که توانسته بود برای اولین بار دو نیروی مقتدر نظامی را با تاکتیک های خاص خود وادار عقب نشینی کند. او از این فرصت برای آرمان آزادی خواهانه خود بهره برده و نیروی نظامی خود را افزایش داد و دیگر سرداران منطقه ای را با خود همراه ساخته و به اطاعت خود در آورد. بهرام خان با این موفقیت جدید توانای اخراج نیزوهای قاجاریه که قدرتشان رو به ضعف نهاده بود را به دست آورد از این رو به پهره حمله کرد و قلعه پهره که مرکز نیروهای نظامی ایرانی بود را به همراهی سران طوایفی که با او همراه شده بودند تصرف کرد و سپس در سال1907م به سمت بمپور که این شهر نیز تحت حکمرانی سردار سعید خان نارویی بود رفته و آن را به تصرف در آورد.. دلیل این کار وی نزدیکی آنها با قاجاریه بود و بهرام خان این مساله را خطری برای آزادی کل بلوچستان میدید. همانطور که بهرام خان گمان میکرد این موضوع باعث کمک خواهی سردار سعید خان نارویی از قاجاریه شد، سعیدخان بخاطر اینکه کارگذار نیروهای قاجاری در بلوچستان بود از محبوبیت چندانی بهره نمی برد و در مقابل چون بهرام خان نیروهای قاجاری را اخراج کرده بود محبوبیت زیادی کسب کرده بود و به راحتی توانست نیروهای مشترک قاجاری و سعید خان را شکست داده و قدرت خود را درکل بلوچستان تثبیت کند.
سه سال بعد یعنی در سال 1910 م برابر با 1289 شمسی حکومت قاجاریه، ارتتشی دیگر برای اشغال دوباره بمپور فرستاد که بار دیگر از امیر بهرام خان شکست خورده و مجبور به بازگشت شد. A. Jahanbani, Amaliyyat-e Qushoon Dar Balochistan (The Campaigns
of the Armed Forces in Balochistan), 2nd (Tehran: Majis Publication, 1959), p. 36.
چندین پیروزی متوالی بهرام خان خصوصا پیروزی در برابر ارتش متحد انگلیس و قاجاریه در
دزک و بار دیگر اخراج قاجاریه و پیروزی پشت پیروزی در مقابل نیروهای بیگانه او را به شهرت رساند و همزمان خشم قاجاریه را شدیدا برانگیخته بود.
قاجاریه به شکل مستاصلانه ای آخرین تیر خود را زدند و سردار نصرت یکی از ارتشی های قدرتمند خود را فرستادند.
و سردار نصرت در راس قشون قاجاریه از سمت کرمان به بهرامخان یورش برد اما بار دیگر شکست خوردند و این آخرین تلاش قاجاریه برای اشغال دوباره بلوچستان بود که با شکست در آن بسیاری از غنایم جنگی و توپ و مسلسل های زیادی به دست میر بهرام خان افتاد.
حافظه بلوچها پر‌از وقایع تلخ و جنایت نسبت به عملکرد قاجاریه در بلوچستان بود به حدی که تا کنون حتی بیگانگان نظامی گجر خوانده میشوند، اقدامات مقتدرانه بهرام خان باعث شد محبوب کل بلوچستان شود.
بهرام خان بعدا حتی مرز گلد اسمیت انگلیسی رابه چالش کشید و به انگلیسی ها در بلوچستان شرقی یورش برد و آنها را با شکست های دسگری مواجه کرد و تا شهر مند و تربت پیشروی کرد.
دیگر وی به امیر شاه میر بهرام خان باران زهی با لقب شاه جهان تبدیل شده بود و بنیانگذار سلسله ای شد که عمر آن زیاد نبود و در سال ۱۳۰۷ ه.ش با حمایت انگلیس از رضا خان پهلوی علیه دوست محمد خان دومین حاکم سلسله، در هم شکست.
بدون شک امیر بهرام خان ستاره ای بی بدیل در تاریخ بلوچستان بود و نام نیک وی زنده مانده است.
حبیب الله بلوچ
نظرات
ارسال دیدگاه برای این نوشته بسته می باشد.