سخنرانی کارینا جھانی استاد سوئدی زبان بلوچی در دانشگاہ اوپسالا سوئد، محقق و زبان شناس
فوریه 21, 2023
93 بازدید
آیا در بارہ زبان بلوچی تا حالا چیزی شنیدہ اید؟
اگر نشنیدہ اید مشکلی نیست من برایتان توضیح خواھم داد۰ بچہ ھای من اغلب بہ شوخی می گویند کہ مادر ما دارد یک زبان درست می کند! اما این حقیقت ندارد و حقیقت این است کہ من یک زبان را (از نابودی) نجات می دھم! زبان بلوچی بین مرزھای ایران، پاکستان و افغانستان تکلم می شود۰ حداقل ۱۰ میلیون انسان بہ زبان بلوچی تکلم می کنند۰ زبان بلوچی زبان رسمی در ھیچکدام از این کشورھای نامبردہ نیست۰ بنابراین تمامی بلوچھای ساکن این کشورھا مجبورند تا بہ زبانھای دیگری کہ زبان مادری شان نیست آموزش نوشتن و خواندن ببینند۰ تصورش را بکنید کہ اگر شماھا (حضار) ھمانند بچہ ھای بلوچ مجبور می بودید کہ بہ یک زبانی کہ زبان مادری تان نیست مدرسہ را آغاز میکردید آیا برایتان خیلی سخت نمی شد؟ برای رفع این مشکل خیلی از والدین بلوچ در منزل بہ زبان رسمی آن کشورھا مثل فارسی و یا اردو با بچہ ھایشان تکلم می کنند۰
ھمین مسائل باعث می شود کہ زبان بلوچی در معرض خطر انقراض قرار گرفتہ است و (اگر تلاشی نشود) ممکن است بعد از چند نسل از بین برود۰ قدرتھای سیاسی مرکزی ھم ھیچگونہ علاقہ و تمایلی بہ رشد زبانھای حومہ (ملیتی) ندارند و ھیچگونہ حمایتی ھم از این زبانھا نمی کنند۰ برای اینکہ زبان بلوچی را از خطر انقراض نجات دھیم بایستی سیستم صداھا و دستور زبان در لھجہ ھای مختلف بلوچی استانداردسازی شوند۰ این کشورھا (ایران ، پاکستان و افغانستان) ھیچ تمایلی بہ رشد زبانھای منطقہ ائی و ملیتے ندارند و ھیچگونہ حمایتی ھم از طرف دولتھا برای رشد زبان بلوچی نمی شود۰ مثلا کلمہ مادر در مناطق مختلف تلفظ ھای متفاوت دارد۰
در بعضی از مناطق (اشارہ بہ نقشہ ) می گویند مات، بعضی دیگر ماس و بعضی مناطق ھم کلمہ مادر کہ از فارسی گرفتہ شدہ است را استفادہ می کنند۰ تصورش را بکنید اگر ما(سوئدی ھا) ھیچگونہ قواعدی برای دستور نوشتن در زبانمان نبود با چہ مشکلاتی روبرو می شدیم۰ مشکل زبان بلوچی دقیقا ھمین است (کہ دستور و قواعد استاندارد شدہ ندارد)۰ گروہ محققان من برای زبان بلوچی یک استاندارد نوشتاری کہ از لھجہ ھای مختلف بلوچی تشکیل شدہ است تدوین کردہ اند۰
یکی از بحث ھای داغ این است کہ آیا الفبای عربی برای نوشتن زبان بلوچی استفادہ شود یا الفبای لاتین؟ نسل جوان الفبای لاتین را ترجیح می دھند۰ مثلا صداھائی ھستند در بلوچی مثل ٹ کہ در الفبای عربی معادلش نیست و ھمچنین نبود دستور زبان بلوچی استاندارد شدہ چند نمونہ از مشکلات زبان بلوچی ھستند کہ باید حل شوند۰
ھیچ دولتی یا موسسہ دولتی برای رشد و پیشرفت زبان بلوچی حمایتی نمی کند یا اینکہ استانداردسازی نمی کند۰ روش کار ما این است کہ ما با نویسندگان بلوچ، فرھنگی ھا، زبانشناسان، اھل علم و قلم تقاضای ھمکاری می کنیم و ارتباط برقرار کردیم تا کمک بگیریم۰ اما این بہ تنھائی کافی نیست۰
بایستی مردم عام بلوچ خود دست بکار شدہ و بزبان بلوچی تکلم کنند تا زبانشان نابود نشود۰حقیقت این است کہ نسل جوان خاصا در ایران دارند زبان بلوچی را از دست می دھند۰
برای نجات زبان بلوچی ما احتیاج بہ یکسری فعالیت ھا (پروژہ ھا) داریم۰ تیم (گروہ) محققان من تا حالا در مورد پروژہ ھای تولید کتاب آ بی سی ، دستور زبان بلوچی، تولید کی بورڈ بلوچی و دیکشنری بلوچی کار کردہ اند۰
مثلا ما یک کتاب داستان کہ شامل دہ داستان ھست تھیہ کردہ ایم۰
این کتاب داستان از طریق یک اَپ (App) در دسترس است کہ خوانندگان از طریق اپ ھم متن داستانھا را می توانند مشاھدہ کنند و ھم صدای کسی را کہ داستانھا رو می خواند بشنوند۰ (یک تکہ از داستان حضرت موسی را نشان می دھد)۰
حق تدریس و آموزش بہ زبان مادری یک حق طبیعی و از حقوق اولیہ ھر انسانی محسوب می شود۰ با زندہ نگہداشتن زبان بلوچی گنجینہ فرھنگی نسلھای گذشتہ می تواند بہ نسلھای بعدی انتقال یابد۰
برگردان از سوئدی بہ فارسی توسط مھیم بلوچ (سرخوش) مسئول کمیته روابط خارجه #تشکیلات راجی تپاکی بلوچستان
نظرات
ارسال دیدگاه برای این نوشته بسته می باشد.