در حکمرانی تک‌حزبی، رقابت سیاسی به معنای واقعی آن صورت نمی‌گیرد. در این نظام، اقلیتی بر اکثریت غلبه پیدا میکنند و امکان‌های انتخاب از افراد سلب می‌شود.
احزاب نهادهایی هستند که بخشی از خواسته‌های افراد و گروه‌های مختلف را پوشش می‌دهند. از این رو وجود احزاب تا حدودی مطالبات را محقق می‌سازد.
تعدد احزاب با فرهنگ سیاسی رابطه‌ای مستقیم دارد به این معنی که کار جمعی و اعتقاد به آن منجر به ایجاد احزابی فراگیر می‌شود.
دسته‌بندی‌های مختلفی از نظام احزاب وجود دارد. در یکی از این دسته‌بندی‌ها، احزاب در نظامهای تک‌حزبی، دوحزبی و چندحزبی فعالیت میکنند.
در نظامهای تک‌حزبی میان گرایش‌های مختلف سیاسی موجود در جامعه، رقابت آزاد وجود ندارد و نامزدهای انتخاباتی از سوی یک حزب معرفی می‌شوند.
در واقع نظام تک‌حزبی یا نظام حزبی فراگیر به نوعی از نظام حزبی گفته می‌شود که در آن یک حزب سیاسی حکومت و دولت را تشکیل می‌دهد و دیگر احزاب اجازه ورود به دولت یا شرکت در انتخابات را ندارند.
از نظامهای تک حزبی می‌توان نظامهای حاکم بر جغرافیای ایران(رژیم پهلوی و جمهوری اسلامی )، نظام کمونیستی در شوروی سابق و نظام روسیه فعلی، نظام فاشیستی در ایتالیا و نازی‌ها در آلمان، نظام کمونیستی چین و کره شمالی را نام برد.
البته گاهی در برخی کشورها مانند ایران فعلی هرچند به طور رسمی نظام تک‌حزبی رسمیت ندارد اما تحزب به صورت ظاهری است و احزاب غیرغالب در واقعیت چندان کارآیی و قدرتی ندارند. در نظامهای تک‌حزبی، حزب حاکم همه‌کاره است.
در نظامهای غیررقابتی یا تک‌حزبی، یک حزب انحصار فعالیت‌های سیاسی را به خود اختصاص می‌دهد. این نظامهای حزبی تمامیت‌خواهند که به نوعی رمانتیسم، آرمان‌گرایی و خیال‌پردازی دچارند. در این‌گونه نظام‌ها گروه و حزب آلت اجرای تصمیم‌های دولت است یا دولت ابزار اجرای خواسته‌های حزب است.
حزب رستاخیز نماد تک‌حزبی در ایران
در بررسی تطبیقی با ایران قبل از جمهوری اسلامی می‌توان حزب «رستاخیز» را به عنوان نماد تک‌حزبی نام برد که در سال ۱۳۵۳ به دستور «محمدرضا پهلوی» بنیان گذاشته‌شد.
محمدرضا پهلوی از فردای کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ به تدریج سعی کرد با اتخاذ استراتژی نظارت، نهادها و سازمان‌های سیاسی را شدیداً تحت کنترل خود گرفته، از فعالیت نیروهای مخالف رژیم و نهادهای اجتماعی غیررسمی جلوگیری به عمل آورد.
او پس از آنکه توانست در سال‌های ۱۳۳۲ تا ۱۳۳۶ نهادهای مشارکت قانونی، نیروها و سازمان‌های اجتماعی غیررسمی را مضمحل سازد، با الگوگیری از نظام حزبی ایالات متحده دستور تشکیل دو حزب «مردم» و «ملیون» را داد.
حزب ملیون، حزبی محافظه‌کار بود و حزب مردم باید نقش چپ را بازی می‌کرد. هنگامی که دو حزب دولتی مردم و ملیون به دلیل تقلب‌های انتخاباتی سال ۱۳۳۹ اعتبار خود را از دست دادند محمدرضا به ایجاد یک حزب جدید به نام ایران نوین مبادرت ورزید.
اما محمدرضا در یازدهم اسفندماه ۱۳۵۳ برخلاف تأکیدات مکرر بر نظام چندحزبی، دستور انحلال همه سازمان‌ها و احزاب و تشکیل یک حزب واحد سراسری (رستاخیز) را داد. حزب رستاخیز به جای آنکه سوپاپ اطمینان سیستم باشد، عامل تشدیدکننده جداسازی مردم از حکومت شد.
جمهوری اسلامی
در قانون اساسی جمهوری اسلامی گرچه به تکثر احزاب معتقدند اما هیچ حزب مخالفی وجود ندارد و همه احزاب موجود پایبند به اصول ولایت فقیه می‌باشند و عملا در راستای اهداف سیاسی جمهوری اسلامی کار و فعالیت میکنند.
سیستم های تک حزبی دیکتاتور پرور بوده و فرد و گروهی با استبداد بر دیگران حکومت میکنند.
نظرات
ارسال دیدگاه برای این نوشته بسته می باشد.